24 października w Kaplicy Pamięci Polskich Męczenników w Sanktuarium Najświętszej Maryi Panny Gwiazdy Nowej Ewangelizacji i św. Jana Pawła II w Toruniu odbyła się konferencja “Żegota – 80. rocznica powstania Rady Pomocy Żydom”. Wydarzenie pod patronatem Fundacji Lux Veritatis we współpracy z Akademią Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu, a także współfinansowane ze środków Funduszu Sprawiedliwości.
Konferencję otworzył o. dr Tadeusz Rydzyk CSsR, dyrektor Radia Maryja i Telewizji Trwam.
Pomysł przyszedł pod koniec lat 90. XX wieku. Prosiliśmy, aby ludzie zgłaszali nam nazwiska i świadectwa, a oni wciąż to robią. Zgromadziliśmy 1230 nazwisk pomordowanych Polaków, którzy ratowali swoich żydowskich sąsiadów i przyjaciół. Wielu świadków tamtych wydarzeń już nie żyje, więc ta liczba jest symboliczna – wytłumaczył powody powstania Kaplicy.
Dzisiaj do nich dołączają kolejne osiem nazwisk na wieczną rzeczy pamiątkę. (…) Inka napisała gryps do babci „Powiedzcie babci, że zachowałam się jak trzeba”. Zachować się jak trzeba, to zachować Dekalog, bo gdy zachowujemy przykazania miłości Boga i bliźniego, jak siebie samego, wzrastamy duchowo, oczyszczamy ducha. Nie ma większej miłości, jak oddać życie za przyjaciół swoich – zachować się jak trzeba – mówił o. Tadeusz Rydzyk CSsR.
Po otwarciu Konferencji została odsłonięta tablica z kolejnymi ośmioma nazwiskami polskich męczenników. Oddali swoje życie w zamian za obronę godności człowieka. Tablicę upamiętniającą poświęcił bp Wiesław Śmigiel, ordynariusz diecezji toruńskiej.
Niech przykład tych ludzi będzie dla nas autorytetem, a ofiara męczeństwa Żydów niech wyjedna pokój na świecie – powiedział.
Pod tablicą, w asyście Wojska Polskiego, zostały złożone kwiaty.
Kolejną część konferencji stanowiły przemówienia.
Pierwszym prelegentem był Jarosław Czuba, dyrektor generalny Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, który przybył w zastępstwie za prof. dr. hab. Piotra Glińskiego, ministra kultury i dziedzictwa narodowego. Mówił, że wciąż za mało mówi się o takim bohaterskim przedsięwzięciu, jakim jest Żegota. Przedstawił także rodzaje pomocy Żydom tak jak wydawanie fałszywych metryk chrztu świętego, pomoc finansową czy mieszkaniową.
Kolejnym było wystąpienie dr. Yacova Livnea, ambasadora Izraela w Polsce. Wykład tłumaczył Jan Ziółkowski.
Nie można wyobrazić sobie judaizmu bez Polski i Polski bez dziedzictwa judaistycznego. Żegota była jedną z nielicznych organizacji w Europie, która była zarządzana przez Żydów i nie-Żydów. Ludzie zjednoczyli się w jednym celu – ratowania Żydów. 28 tysięcy osób jest uznanych za sprawiedliwych wśród narodów świata. Ponad jedna czwarta osób pochodzi z Polski. To nie jest przypadek – zaznaczył ambasador Izraela.
Dr Yacov Livne zwrócił uwagę, że Jan Paweł II nie był obojętny. Jego pierwsza wizyta w komunistycznej Polsce wstrząsnęła Związkiem Sowieckim. W Izraelu, który walczył z Związkiem Sowieckim na polach bitew Bliskiego Wschodu, wizyta Papieża w Polsce była tak ważna, że zwróciła również jego uwagę, jako dwunastolatka, który dopiero zaczął interesować się światem.
Dr Karol Nawrocki, prezes Instytutu Pamięci Narodowej, wygłosił wykład na temat polsko-żydowskiej akcji “Żegota” wobec niemieckiej akcji “Reinhard”.
Od września roku 1939 do kwietnia roku 1940 na ziemiach polskich wcielonych do III Rzeszy wymordowano 50 tysięcy polskich nauczycieli, księży, przedstawicieli ziemiaństwa, wolnych zawodów, działaczy społecznych oraz emerytowanych urzędników państwowych, a dalsze 50 zostało deportowanych do obozów koncentracyjnych. Tylko na Pomorzu ofiarami zbrodni zostało 30 tysięcy Polaków, co dziś nazywamy “zbrodnią pomorską” – tłumaczył.
Z każdym dniem coraz więcej ludzi ginęło. Dr Karol Nawrocki przypomniał, że wielu Żydów albo Polaków o korzeniach żydowskich, znalazło się w Legionach Polskich, Polskiej Organizacji Wojskowej, Armii Polskiej, we Francji w Korpusach Polskich i innych strukturach cywilnych. Wspomniał również o Stanisławie Kaszyńskim, który pomagał Żydom jeszcze przed założeniem Żegoty. Armia Krajowa także wspierała Żydowską Organizację Bojową, która przeprowadziła kilka akcji zbrojnych pod gettem żydowskim.
Jednym z prelegentów był również prof. dr hab. Grzegorz Berendt, dyrektor Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Wytłumaczył, że celem narodowych socjalistów było eksterminowanie wielu narodów. Mówił, że Żydom pomagali przede wszystkim ludzie powyżej 25 roku życia i w związkach małżeńskich, ponieważ łatwiej zakamuflować pomoc przez zakup większej ilości żywności. Młodzież angażowała się w inny sposób.
Na zakończenie wystąpił poseł Jan Krzysztof Ardanowski. Wspomniał, że Polska i Izrael, jako dwa narody boleśnie doświadczone przez wspólną historię, powinny ze sobą współpracować.
Chcemy budować wspólną, dobrą przyszłość wolnych narodów, opartą na prawdzie, aby zło nie wygrało na świecie. Polacy ratowali starszych braci w wierze, bo tak odebrali nakaz moralny naszego Pana Jezusa Chrystusa. Wspominamy ich dziś tu w Kaplicy – zaakcentował.
Michał Zaleski, prezydent miasta Torunia, dodał, że wyżej wspomniana tablica upamiętniająca ma wymiar symboliczny i nie sposób poznać wszystkich poległych, którzy ratowali Żydów, a o. Jan Król CSsR przypomniał, że nieopodal Kaplicy Pamięci Polskich Męczenników znajduje także Park Pamięci Narodowej.
Zespół Prasowy AKSiM
Mateusz Kamiński
fot. Krzysztof Kurzdym